Ethereum Nedir? Nasıl Çalışır? Güvenli mi? Staking Faiz mi?

Ethereum Nedir? Bitcoin’den Farkı Nedir?

Ethereum; 2014 yılında başta Vitalik Buterin olmak üzere, Charles Hoskinson (Cardano kurucusu), Gavin Wood (Polkadot kurucusu), Anthony Di Iorio, and Joseph Lubin tarafından çalışmalarına başlanmış ve 30 Temmuz 2015 yılında hayata geçirilmiş bir blok zincir ağıdır. Bitcoin 2009 yılında çıkışını yaptıktan sonra Litecoin (2011), DogeCoin (2013), Ripple (2013), Dash (2014), Monero (2014) gibi çeşitli kripto paralar ile de tanışmış olduk. Görüleceği üzere; Ethereum bunlardan daha sonra hayatımıza girmiştir.

Bitcoin ve yukarıda adı geçen altcoinler, sadece birer değer saklama ve ödeme aracı olarak kullanılabilecek kripto paralardır. Fakat Ethereum kurucuları, blok zincir teknolojisinin programlama alanında çok daha geniş bir biçimde kullanılabileceğini ileri sürdüler ve üzerinde akıllı kontratlar (bunları blok zincir teknolojisi üzerinde çalışan bilgisayar programları olarak düşünebiliriz) çalıştırılabilen Ethereum blok zincirini yarattılar. Bitcoin, Litecoin ya da Dash blok zinciri üzerinde herhangi bir yazılım çalıştırılamazken, Ethereum ile bu mümkün hale gelmiştir.

Ethereum Ön Satışı Nasıl Yapıldı? Ether Menkul Kıymet mi?

Ethereum ilk coin arzı (ICO) yaklaşık $0.30 üzerinden yapılmıştır. Ön satış 2014 yılında başlamış ve sona erene kadar 18,500,000 dolar toplanmıştır. Bitcoin’in dağıtılmasında bu şekilde bir ön satış gerçekleşmemiştir. Bunun yerine, kullanıcılar kendi kişisel bilgisayarları ile rastgele deneme-yanılma (brute force) yöntemi kullanarak uygun SHA-256 hash’ini bularak Bitcoin ödülü elde ederek kazanmışlardır. Bitcoin’in ilk doğduğu yıllarda ASIC madencilik cihazlarının yaygın olmadığı, kişisel bilgisayarların işlemci gücüyle günde yüzlerce BTC kazanmak mümkündü. Kişiler herhangi bir projeye para yatırarak Bitcoin sahibi olmamıştır. Diğer yandan Ethereum ve diğer bir çok kripto para, “halka arz” misali bir fon toplama yöntemiyle kullanıcılar arasında dağıtılmıştır. Ethereum, ICO’dan doğmuş olması sebebiyle ilk başlarda menkul kıymet olarak algılansa da, merkeziyetsiz yapısı sayesinde menkul kıymet olmadığı hususu günümüzde kabul edilmiş bulunmaktadır.¹

Türk hukukunda menkul kıymetler: Para, çek, poliçe ve bono hariç olmak üzere; paylar, pay benzeri diğer kıymetler ile söz konusu paylara ilişkin depo sertifikaları, borçlanma araçları veya menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları ile söz konusu kıymetlere ilişkin depo sertifikalarıdır (6362 S.K. m.3/1-o). Kripto varlıklar kanunda menkul kıymet olarak değerlendirilmediği gibi, Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’in 3.maddesinde kripto varlıkların menkul kıymet olarak nitelendirilmediği ifade edilmektedir. Özetle; Türkiye’de; Bitcoin, Ethereum ve diğer kripto paralar menkul kıymet olarak değerlendirilmezler. Fakat bazı yabancı ülkelerde belirli kripto paralar menkul kıymet olarak değerlendirilebilir. Örneğin; Amerika Birleşik Devletleri’nde SEC,  Cardano (ADA), Solana (SOL), Polygon (MATIC), Cosmos (ATOM), NEAR Protocol (NEAR), Binance Coin (BNB), Filecoin (FIL), and Algorand (ALGO) adlı coinleri menkul kıymet olarak değerlendirmiştir.²

Ethereum Ne Kadar Güvenli?

İş ispatına dayanan blok zincirlerin güvenliği, blok doğrulaması yapan madenciler (validator nodes) ve bu doğrulamaları denetleyen düğümlerin (full nodes) sayısı ile doğru orantılı olacak şekilde artar. Hash rate ne kadar yüksek olursa, %51 saldırısı ya da çifte harcama (Double Spending) gibi saldırıların yapılabilmesi için daha fazla maddi kaynak gerekir. İş ispatı (Proof of Work) konsensusunu kullanan Bitcoin’e karşı bir %51 saldırısı gerçekleştirebilmek için milyarlarca dolarlık ASIC madenci cihazı satın alınmalı, elektrik ve soğutma gibi diğer maliyetler karşılanmalıdır. Saldırı bir şekilde yapılabilse dahi, saldırganın zincire ekletmiş olduğu kötü niyetli blok, düğümler tarafından sert çatallama (Hard Fork) gerçekleştirmek suretiyle yok farz edilebilir. Bunun sonucunda saldırgan, milyarlarca dolar harcamasına rağmen hiçbir şey elde edememiş olur. Yüksek maliyetler, zincirlere saldırı yapılmasını mantıksız kılar. Bitcoin gibi yüksek hash oranına sahip zincirlerin güvenliği bu şekilde sağlanır.

Ethereum da, tıpkı Bitcoin gibi bir dönem Proof of Work konsensus mekanizmasını kullanmaktaydı. EIP-3675 (The Merge) güncellemesi sonrasında Ethereum, hisse ispatı (Proof of Stake) konsensunu kullanmaya başlamıştır. Böylece, hash rate Ethereum için bir güvenlik unsuru olmaktan çıkmıştır. Ethereum’un güvenliği, stake eden Ether sahipleri ve düğümler tarafından sağlanır olmuştur. Beaconchain’e göre, 8 Mayıs 2024 itibarıyla 32.3 milyon ETH’den fazla stake edilmiştir. Saldırı gerçekleştirmek isteyen biri, 16.5 milyon ETH’den fazla (8 Mayıs 2024 itibarıyla 49 milyar doların üzerinde) ETH’ye sahip olmalı ve stake etmelidir. ³ Likidite sebebiyle bu meblağın piyasadan satın alınabilmesi oldukça güç iken, saldırgan bir şekilde ihtiyacı olan Ether’i elde etse dahi konsensus mekanizmasıyla cezalandırma (slashing) uygulanarak elindeki tüm Ether’lere el konulabilir. Düğümler aracılığı ile saldırının hiç yaşanmadığı farz edilip zincir o şekilde devam ettirilir. 49 milyar dolar harcayan saldırgan hiçbir şey elde edememiş olur ve Ethereum zinciri, hayatına kaldığı yerden devam eder.

Özetle; Ethereum’un hisse ispatı konsensus algoritması, olası saldırılara karşı Ethereum’a büyük bir güvenlik tahsis etmektedir. Maliyetinden ötürü Ethereum ağına herhangi bir saldırıda bulunmak son derece mantıksızdır.

Akıllı Kontratlar Ethereum’da Nasıl Çalıştırılıyor?

Akıllı kontratlar, Ethereum Sanal Makinesi (EVM) üzerinde çalıştırılır. EVM, Ethereum ağındaki tüm akıllı kontratları ve işlemleri yönetir. Akıllı kontratlar nitelikleri itibariyle işlemler, fonksiyonlar, veri yapıları ve koşullar içeren bir yazılım olmaktan ibarettir. Bu yazılımlar Solidity gibi bazı programlama dilleri vasıtasıyla kodlanırlar ve Ethereum blok zincirine kaydedilirler. Kullanıcılar bu kontratın adresine işlem göndererek akıllı sözleşmenin fonksiyonlarını çalıştırırlar.

Akıllı kontratlar çalıştırıldığında, tüm işlemler ve değişiklikler zincire eklenir. Örneğin; merkeziyetsiz finans (DEFI) uygulamaları genel olarak bu şekilde çalışır. Ethereum zincirinde çalışan bir merkezsiz finans akıllı sözleşmesinde yapılan her işlem Ethereum’un sağladığı üst düzey güvenliğin teminatı altındadır. Blokchain dendiğinde akla gelen DEFI, Metaverse, NFT gibi tüm kavramlar Ethereum’un akıllı sözleşmeleri hayatımıza kazandırması sayesinde ortaya çıkmışlardır.

Ethereum Nasıl Kazılır?

Ethereum, PoW’u terk edip PoS konsensus algoritmasına geçmesiyle birlikte ödül kazanma kurallarını da değiştirmiştir. Artık işlemci ve ekran kartları kullanılarak Ether kazılamamaktadır.

Bir kişi Ether kazmak istiyorsa; bunu ya bizzat doğrulayıcı olarak ya da bir havuza katılarak yapar. Doğrulayıcılar (validators), ağda 32 Ether kilitlemek (stake etmek) suretiyle blok doğrulamaya hak kazanırlar. Doğruladıkları blok başına ödül alırlar. Veyahut doğrulayıcı düğüm kurmak yerine havuzlar vasıtasıyla ödül kazanılabilir. Kişiler elinde tuttuğu Ether’leri bir doğrulayıcı düğüme stake eder. Doğrulayıcı düğüm, kendisine stake edilen Ether’ler sayesinde daha çok ödül elde eder ve kendi komisyonunu düştükten sonra ödülü stake eden kişilere dağıtır. Kripto varlık borsaları ve başkaca platformlar bu türden staking hizmetleri vermektedir.

Ethereum Staking ile Elde Edilen Ödül Faiz midir?

Uygulamada, staking sonucu elde edilen ödül bir tür faiz gibi algılanmaktadır. Lakin staking sonucu elde edilen kripto varlıklar faiz değildir. Faiz, paranın bir başkasına ödünç verilmesi suretiyle kazanılan paradır. Söz konusu staking olduğunda, kripto para bir başkasına ödünç olarak verilmemekte, o kişinin sadece konsensustaki gücü artırılmaktadır. Kendisine stake edilen doğrulayıcı düğümün blok doğrulaması yapmasını müteakip stake eden kişi de bir miktar ödül kazanır. Bu ödül daha önce dolaşımda olmayan yeni bir birim kripto paradır.

Türk hukukunda kripto varlıklar henüz eşya olarak kabul edilmemekte, “gayrı maddi varlıklar” olarak ele alınmaktadır. Olası bir ihtilaf durumunda, staking ile elde edilen kripto varlıkların aslen edinilen gayrı maddi varlıklar olduğu düşüncesinin kabulü ve TMK’da yer alan eşyaya ilişkin hükümlerin kıyasen uygulanması gerekmektedir. Faize konu olabilen para aksine staking yoluyla elde edilen Ether gibi kripto varlıklar; ağda işlem yapılabilmesi için ödenmesi gereken bir ücret (gas fee) olarak kullanılabildiği gibi konsensusa katılmak için kullanılabilmektedir. Hal böyle olunca staking yoluyla elde dilen kripto varlığın bir tür faiz olduğunu düşünmek büyük bir yanılgı olacaktır. Kripto varlıkların belirli bir değeri haiz olmaları, fiyatlanmış olmaları, borsalarda işlem görmeleri bu gerçeği değiştiremez.

Türk hukukunda kripto varlıklara ilişkin değerlendirmelere ilişkin bkz: Bitcoin ve Altcoinler ile Ödeme , Stabil Coinler , Kripto Varlık Borsalarının Yasal Yükümlülükleri , Kripto Borsaları’nın Kara Para Aklamayla Mücadele Yükümlülükleri.

Ethereum Fiyatı ve Enflasyon:

Ethereum’un enflasyonu “The Merge” güncellemesiyle birlikte ciddi bir şekilde azalmıştır. Enflasyon oranı sürekli olarak değişiklik göstermekte ise de, %1’in altında istikrarlı bir şekilde durduğu söylenebilir. Kıyas açısından, işbu makalenin yazıldığı tarihte Bitcoin’in enflasyonu %1,7’dir. Coin ekonomisi açısından, halihazırda Ether arzının Bitcoin’e göre çok daha yavaş arttığı söylenebilir ise de yaşanacak her “halvening” ile Bitcoin enflasyonunun düşeceği de göz önünde bulundurulmalıdır.

Her ne kadar Bitcoin’e göre enflasyonu düşük olsa da, Ether Bitcoin karşısında oldukça değer kaybetmiştir. Bugünün tarihi itibariyle 1 Ether 0.0276 BTC etmekte. Fiyatın bu kadar gerilemesindeki ana sebepler olarak ABD’de de Bitcoin ETF’lerinin onaylanması, kapitalin Base ve Arbitrum gibi Ethereum katman 2 projelerine akması, Ethereum Vakfı’nın hatalı yahut eksik marketing çalışmaları, talebin Bitcoin’e kıyasla düşük seyretmesi, çarpıcı yeni bir inovasyona imza atılamaması gibi hususlar gösterilmiştir.

Kripto para piyasalarının son derece volatil ve manipülasyona açık yapısı hasebiyle fiyat hareketlerine her zaman mantıklı bir açıklama bulmak mümkün olmamaktadır. Öyle ki Trump ailesinin DEFI platformu olan World Liberty Financial’ın Ether alımları dahi fiyatı yukarı götürmekte yeterli olmadı.⁴ Yine de bunun gibi gelişmelerin uzun vadede olumlu kabul edildiği söylenebilir.

1. https://cointelegraph.com/learn/articles/is-ethereum-a-security-ccurrency-or-commodity ↩︎
2. https://www.cryptovantage.com/news/what-cryptocurrencies-are-securities-a-comprehensive-list/ ↩︎
3. https://www.investopedia.com/terms/1/51-attack.asp ↩︎
4. https://cointelegraph.com/news/trump-world-liberty-financial-buys-more-eth ↩︎