SPK Tebliği Uyarınca Kripto Varlıkların Listelenme Esasları

6362 Sayılı Kanuna eklenen son düzenlemelerle birlikte, kripto varlık hizmet sağlayıcılar (ve dolayısıyla kripto varlık alım satım borsaları) hakkında bir dizi hukuk normları yürürlüğe girmiştir. Konuyu “Kripto Varlık Borsaları ve Yasal Yükümlülükleri” başlıklı makalemde teferruatlı bir şekilde irdelemiştim. Mezkur kanunun 35/C-2 maddesinde; kripto borsalarında listelenecek ve delist (liste dışı) edilecek kripto varlıklara ilişkin olarak bir prosedür oluşturulması gereği hükme bağlanmıştır. SPK tarafından tanzim edilen, 13 Mart 2025 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların Çalışma Usul ve Esasları ile Sermaye Yeterliliği Hakkında Tebliğ (III-35/B.2) ile de anılan kanun hükmünün detayları düzenlenmiştir.

1-) Kripto Para Borsaları Tarafından Listeleme Komitesi Kurulması Zorunluluğu:

Kripto alım satım platformu alanında iştigal eden şirketin yönetim kurulu tarafından bir coin listeleme komitesi oluşturulmalıdır. Bu komitenin en az bir üyesi yönetim kurulu üyesi olmakla ve en az üç kişiden müteşekkil olması gereği ile birlikte; üye sayısının çoğunluğunun finans, hukuk, bilgi teknolojileri, bilgi güvenliği ve dağıtık defter ağı teknolojileri alanlarında en az yedi yıllık tecrübeye sahip kişilerden olması gerekir. Listeleme komitesi, kripto varlıkların listelenmesine ve delist edilmesine (listeden çıkarılmasına) ilişkin kararların verilmesi ile listelenecek kripto varlıkların tebliğde düzenlenen esaslar bakımından uygunluğunu gerekli basiret ve özeni göstererek kontrol etmekle yükümlüdür. Komite, kripto varlıkların hazırlanacak listeleme ve liste dışı etme prosedürü çerçevesinde listelenebilir olup olmadığına veya listelenmiş bir kripto varlığın listeden çıkarılması gerektiğine ilişkin bir değerlendirme raporu hazırlamalı ve kripto varlıklar bu raporlarının sonucuna göre listelenmeli veya listeden çıkarılmalıdır. Platformlar, ilk satış ya da dağıtımına aracılık edecekleri her bir kripto varlığın türüne ve hukuki niteliğine göre akıllı sözleşmelere yazılacak asgari unsurları kontrol etmek ve sözleşmelerin doğruluğunu incelemekle yükümlüdür.

Borsalar önceden belirleyecekleri prosedüre uygun olarak; listeleyecekleri kripto varlığın proje ekibini, token ekonomisini (arzın sınırlı olup olmaması, hacmini, sirküle eden miktarı, kripto varlığın cüzdanlara dağılımı vs.), kripto varlığın kullanıcısına bir hak sağlayıp sağlamadığı gibi hususları etraflıca incelemek durumundadır. Borsa tarafından oluşturulması lazım gelen prosedüre ve tebliğde yer verilen listeleme esaslarına aykırı olan projelerin ise listelenmemesi gerekmektedir. Bu şekilde listelenen bir kripto varlık özelinde “rug pull” vesair sebeplerle zarara uğrayan kullanıcılar, genel hükümlere göre bu zararların tazmin edilmesini ilgili borsadan talep edebilirler.¹ Örnek vermek gerekirse; X kripto alım satım platformu tarafından, K kripto varlığı alım satım için listelenmiştir. Platformun websitesinde yayımlanan prosedüre aykırı bir şekilde K kripto varlığının toplam arzının %95’inin tek bir cüzdanda bulunduğu blok zinciri gezgini üzerinden anlaşılmaktadır. Listelemenin ardından bu cüzdan tarafından yüksek meblağlı satışlar yapılması sebebiyle coin fiyatının dramatik bir şekilde düşmesini müteakip kullanıcılar bundan büyük zararlar görmüştür. İşte bu noktada, borsanın kendi müşterilerinin bilgisine sunduğu listeleme prosedürüne aykırı hareket etmesi sebebiyle tevellüt eden bir zarar mevcuttur. Müşteriler genel hükümlere göre kripto alım satım borsasına tazminat davası açma hakkını haizdirler.

2-) SPK Tarafından Düzenlenen Kripto Varlıkların Listelenme Esasları:

13 Mart 2025 tarihli SPK tebliği uyarınca; kural olarak sadece SPK tarafından yetkilendirilmiş saklama kuruluşlarında saklanabilen kripto varlıklar listelenebilir. Eğer listelenen kripto varlık yetkilendirilmiş saklama kuruluşlarında saklanamıyorsa, sermaye yeterliliği hükümleri saklı kalmak kaydıyla, kripto varlık borsaları azami altı ay süreyle söz konusu varlığı saklayabilir. Bu sürenin sonunda ilgili kripto varlıkların müşterilere bilgi verilmek suretiyle müşterilerin bildirdiği cüzdan adreslerine transferi yapılır. Cüzdan adreslerinin bilinememesi durumunda, kripto varlığın karşılık geldiği nakit tutarı müşterinin hesabına yatırılabileceği gibi müşteriye bilgi vermek suretiyle varlıkların platformda saklanmaya devam edilmesi mümkündür.

Listelenecek kripto varlıların şu esaslara uygun olması şarttır:

• Listelenecek kripto varlıkların ve bunlara dair akıllı sözleşmelerin, SPK ‘nin ilgili düzenlemelerinde belirlenen esas ve sorumlulukların yerine getirilmesine imkan sağlayacak şekilde olması,
• İlgili otoritelerce sınırlama veya yasak getirilmemiş olması, yasal düzenlemeleri aşacak şekilde veya önemli ölçüde bu amaçla kullanılabilecek nitelikte olmaması,
• Proje sahibine tek taraflı olağanüstü hak sağlayacak şekilde oluşturulmamış olması,
• Proje sahibinin suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama ve terörizmin finansmanı ile 7262 sayılı Kanun hükümleri kapsamında ulusal veya uluslararası yasaklı listelerinde olmaması,
• Cüzdan adreslerini gizleyerek transfer işlemlerine imkan sağlayan nitelikte olmaması (Örneğin; Monero gibi işlem mahremiyeti odaklı projeler),
• Soğuk cüzdanlarda saklanabilir özellikte olması gerekir.

Bunlarla birlikte kripto varlık borsaları kendilerinin veya bir gerçek kişi ile eş ve velayeti altındaki çocuklarının, bunların sınırsız sorumlulukla katıldıkları veya yönetim kurulu başkanı, üyesi, genel müdür, genel müdür yardımcısı oldukları ortaklıkların; kamu tüzel kişileri hariç olmak üzere bir tüzel kişinin veya yukarıda sayılanların, sermayelerinin veya oy haklarının doğrudan veya dolaylı olarak %10 veya daha fazlasına iştirak ettikleri ortaklıkların; SPK tarafından aralarında istihdam ilişkisi, akdi ilişki ya da sair nedenlerle birlikte hareket ettiği belirlenenlerin ilk satış ya da dağıtımını yaptığı kripto varlıkları listeleyemez.

3-) Kripto Borsalarının Oluşturmaları Gereken Listeleme ve Listeden Çıkarma Prosedürü:

Kripto borsaları tarafından kendi platformlarında işlem görecek kripto varlıkların belirlenmesine ve bunların işlem görmesinin sonlandırılmasına yönelik esasların belirlendiği yazılı bir prosedür oluşturulması zorunludur. Bu prosedürde kripto varlığın;

• Kullanıcısına bir hak tanıyıp tanımadığı ve bu hakkın niteliği,
• İşlem hacmi ve dolaşımdaki arzı,
• Arzının sınırlı olup olmadığı,
• İşlem hızı ve ilgili varlığa özgü maliyetler,
• İlişkili dağıtık defter ağı dahil sistemlerinin güvenilirliği,
• Transfer işlemlerinin takip edilebilirliği (gizlilik coini olup olmadığı),
• Geçmiş dönemlerdeki fiyat hareketleri,
• Kripto varlığın herhangi bir nedenle fiyat manipülasyonuna veya dolandırıcılığa yatkın olup olmadığı (rugpull dolandırıcılığı gibi) ve platform tarafından uygulanabilecek herhangi bir çözüm veya hafifletici önlemin bulunup bulunmadığı,
• Değerinin algoritmik olarak belirlenip belirlenmediği (Terra-Luna gibi)²
• Proje sahibinin bilinebildiği durumlarda, dolandırıcılık veya Kanunda tanımlanan sermaye piyasası suçlarıyla ilgili olarak herhangi bir soruşturma veya iddiaya konu edilip edilmediği de dâhil olmak ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere kripto varlığın ilk satış ya da dağıtımını yapan şirket veya proje sahibinin geçmişi,
• Kripto varlık herhangi bir başka varlığın veya yasal hakkın sahipliğini temsil ediyorsa, bu hakların kullanılabilirliği,
• Kripto varlığın Türkiye’deki ve yurt dışındaki düzenlemelere göre durumu, özellikle de kripto varlığın ihracı için herhangi bir düzenleyici otoriteden onay alınıp alınmadığı veya düzenlemelerin ihlal edilip edilmediği,
• Bir kişi ya da grubun kripto varlığın sahiplik veya kontrolündeki ağırlığının derecesi (Örneğin; PoS konsensusunu benimsemiş bir projede, proje ekibinin sahip oldukları coin miktarı sebebiyle ağda alınan kararlarda dramatik bir etkiye sahip olması)
• Çatallanma işlemleriyle ilgili potansiyel güvenlik risklerine yer verilir.

Prosedür çerçevesinde listelemeye uygun görülen kripto varlıklara yönelik güncel liste ile listeleme prosedürü, kripto borsalarının internet sitesinde yayımlanır. Listeleme ve listeden çıkarma prosedürü yılda en az bir kez gözden geçirilir. Platformlar, listeledikleri kripto varlıkların ve bu kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımını yapan şirket veya proje sahibinin mali gücü, siber güvenlik açıkları, yurt içi ve yurt dışı mevzuata uyumu veya müşteri mağduriyetine sebep olabilecek nitelikteki teknolojik veya altyapısal sorunları takip etmek ve listeleme prosedüründe buna ilişkin gerekli güncellemeleri yapmakla yükümlüdür. Örneğin; listeleme esaslarına göre cüzdan adreslerini gizleyerek transfer işlemlerine imkan sağlayan nitelikte olan kripto varlıkların listelenmesi yasaktır. X kripto projesinin ağda yapılan bir oylamayla gizlilik özellikleri ihtiva eden bir blok zincire evrildiğini varsayalım. Gizlilik coinlerinin listeleme esaslarına uymaması hasebiyle, bu coinin kripto varlık borsaları tarafından delist edilmesi gerekmektedir. Borsalar halihazırda listeli olan kripto varlık projelerini sürekli takip etmeli, şartları taşımayan kripto varlıkları liste dışı etmelidir.

4-) SPK Tarafından Düzenlenen Kripto Varlık Delist (Liste Dışı Etme) Esasları:

Platformlar, listelemiş oldukları kripto varlıkların listeleme ve listeden çıkarma prosedüründe belirlediği kıstasları artık sağlanmadığını tespit etmeleri halinde, ilgili kripto varlıkları hazırlayacakları değerlendirme raporu çerçevesinde listeden çıkarabilir. Bu durumda platformlar, listeden çıkarmayı planladıkları kripto varlıkları kural olarak en az yedi gün önceden müşterilerine kayıtlı iletişim araçları üzerinden bildirmekle yükümlüdür. Kripto varlığın, global ölçekteki bir kripto varlık platformu tarafından listeden çıkarılması durumunda, platformların ilgili kripto varlığı yedi gün beklemeksizin yatırımcıları en az bir gün önceden bilgilendirmek kaydıyla listeden çıkarmaları mümkündür. Global piyasalarda ortaya çıkan olağanüstü durumlar sebebiyle yapılan listeden çıkarma işlemlerinde bir günlük süre beklenmeyebilir.

SPK tarafından yetkilendirilmiş saklama kuruluşlarında saklanamayan bir kripto varlığın listelenmiş olduğunun kripto varlık borsası tarafından sonradan tespit edilmesi veya platforma bu hususta kamu otoriteleri veya adli yargı makamlarından talep gelmesi, ilgili kripto varlığın veya ilişkili dağıtık defter ağının sistemlerinin güvenilirliği hususunda makul şüphe oluşması durumunda yedi günlük süre beklenmeksizin kripto varlıklar listeden çıkarılabilir ve ilgili kripto varlıklara yönelik alım, satım ve transfer işlemlerinin tamamı durdurulur.

Tebliğde makul şüphe kavramının neyi kapsadığı belirtilmemiştir. Kanımca burada, ceza yargılamasında yer alan şüphenin derecelerinden biri olarak bilinen makul şüphe kastedilmiştir. Makul şüphe, hayatın akışına göre somut olaylar karşısında genellikle duyulan şüphedir.³ Buna göre, kripto varlığın ya da blok zincirinin güvenirliği konusunda, işin uzmanı olmayan objektif gözlemciler tarafından duyulan şüphe, kripto varlığın herhangi bir süreye uyulmaksızın ivedilikle delist edilmesi için yeterli kabul edilecektir. Örneğin; PoW konsensunu benimsemiş bir blok zinciri özelinde hash rate’in %51’den fazlasının bir kişi veya grup tarafından ele geçirildiğinin fark edilmiş olması durumunda; bu, ağın güvenilirliği hususunda makul şüphe teşkil edebilecektir.

5-) Sonuç ve Değerlendirme:

6362 Sayılı Kanun ve makale konusu tebliğde yapılan düzenlemeler müşterileri koruyucu hükümleri sebebiyle son derece olumludur. Geçmişten günümüze giderek popülerleşmekte olan kripto varlıklar ile ülkemizde çok sayıda kripto varlık hizmet sağlayıcısı faaliyet göstermeye başlamıştır. Anılan düzenlemelerle; kripto varlık hizmet sağlayıcılarının listeleyecekleri projeleri özenle seçmeleri, listeleme ve liste dışı etme prosedürü oluşturmaları, listeledikleri projelerin mevzuata ve prosedüre uygunluğunu sürekli olarak kontrol etmeleri bir zorunluluk halini almıştır.

Düzenlemelerle birlikte Monero, ZCash gibi gizlilik coinlerinin listelenmesinin açıkça yasaklandığını söyleyebiliriz. ZCash her ne kadar Monero gibi salt bir gizlilik coini olmasa da, dileyen kullanıcılar zk-SNARKs teknolojisi kullanarak işlemlerini gizleyebilmektedir. Herhangi bir şekilde kullanıcılara gizlilik seçeneği sunan kripto varlıkların tebliğde yer bulan listeleme esaslarına aykırı olduğu görüşündeyim. Türkiye’de faaliyet gösteren kripto varlık hizmet sağlayıcılarının, bu türden coinleri mevzuata uyumlu olmak adına delist etmeleri uygun olacaktır. Yine aynı şekilde, bahsi geçen esaslar dahilinde platformlar halihazırda listeli olan kripto varlıkları sürekli kontrol etmelidir. Token ekonomisi önemli bir şekilde değişen kripto varlıklarla ilgili olarak nasıl aksiyon alınacağı, hangi şartlarda liste dışı edilecekleri gibi hususlar, platform tarafından hazırlanacak prosedürde ayrıntılı bir şekilde izah edilmeli, müşterilerin bilgisine sunulmalı ve prosedüre uymayan projelerin liste dışı bırakılması için gerekli işlemler ivedilikle yapılmalıdır.

1. Platformlar ile bunların müşterileri arasındaki ilişkiler ve platformlarda
   gerçekleştirilen işlemler nedeniyle taraflar arasında oluşan uyuşmazlıklar genel hükümlere
   tabidir. Platformlara Kurul tarafından faaliyet izni verilmiş olması, işlemlerin kamunun
   güvencesi altında olduğu anlamına gelmez. Kripto varlıklar bu Kanunun 82 nci maddesinde
   düzenlenen yatırımcı tazmin hükümlerine tabi değildir.(6362 S.K. m.35/C-4) ↩︎
2. https://koinly.io/crypto-glossary/algorithmic-stablecoin/ ↩︎
3. https://barandogan.av.tr/blog/ceza-hukuku/basit-baslangic-suphesi-makul-suphe-yeterli-ve-kuvvetli-suphe-nedir.html ↩︎